Tháp
Boudhanath (hay Bodnath Stupa) tọa lạc tại thị trấn Boudha, mạn Đông thủ đô
Kathmandu và cách thành phố này 7 km. Đây là ngôi tháp Phật giáo lớn nhất Nepal,
và nó từ lâu đã trở thành một địa điểm hành hương nỗi tiếng của người Tây Tạng
và Nepal. Tháp Boudhanath nằm trên tuyến đường thương mại nối Tây Tạng với thung lũng Kathmandu, và nhiều thương nhân đi lại trên tuyến
đường này đã từng lấy nơi này làm chỗ dừng chân cầu nguyện cũng như nghỉ ngơi trong những
chuyến hành trình buôn bán của họ.
Có
những truyền thuyết xoay quanh việc hình thành nên ngôi tháp này. Theo một truyền
thuyết, ngôi tháp này được cho là hình thành vào thế kỷ thứ V TL. Câu chuyện kể
rằng, có một bà lão đã xin nhà vua cho bà một miếng đất để xây một điện thờ Phật.
Nhà vua đồng ý và nói rằng sẽ cho bà một miếng đất lớn bằng tấm da bì của một
con trâu phủ kín. Bà lão đã làm theo lời của nhà vua. Tuy nhiên, sau khi có tấm
da bì, bà đã cắt tấm da bì ấy thành những dãi mỏng và rồi phủ chúng lên mặt đất,
nhờ đó đã có được một mảnh đất lớn. Nhà vua thấy mình bị bà lão lừa, nhưng biết
mình thua lý nên đành chấp nhận cho bà lão xây dựng một ngôi tháp trên khu đất
đó. Đó là câu chuyện truyền thuyết, còn về phương diện lịch sử thì ngôi tháp
này được xây dựng vào thế kỷ XIV TL.
Kiến
trúc của ngôi tháp mang những yếu tố triết học và Phật giáo. Mỗi một phần của tổng
thể kiến trúc đều tượng trưng cho những khái niệm triết học và Phật giáo. Nhìn ở
trên xuống, tháp Boudhanath trong như một Mandala khổng lồ, với ở giữa là Phật
Tỳ Lô Giá Na (Vairocana), và bốn vị Thiền Phật (Dhyani Buddha) tọa lạc ở những
điểm chính. Năm vị Thiền Phật, nơi kiến trúc của ngôi tháp này, cũng tượng
trưng cho năm yếu tố đất, nước, không khí, lửa và không gian. Chín cấp của ngôi
tháp tượng trưng cho núi Tu Di (Meru), trung tâm của vũ trụ. Và 13 vòng tròn từ
bệ cho đến đỉnh tượng trưng cho con đường đi đến giác ngộ. Trên đỉnh của ngôi
tháp là một chiếc lộng vàng, biểu tượng của không gian, với ở trên là một cái
chóp nhọn bằng vàng, tượng trưng cho không khí. Ở trên đó người ta giăng những
lá cờ được ghi những câu mật chú lên trên, với niềm tin rằng những ngọn gió sẽ
mang những lời cầu nguyện đến khắp mọi nơi.
Bên
cạnh Ngũ Thiền Phật, ngôi tháp này cũng liên quan mật thiết với tín ngưỡng thờ
phụng Bồ-tát Quán Thế Âm (Avalokiteshvara/ Padmapani). 108 hình thù của Bồ-tát
Quán Thế Âm được mô tả qua khắc chạm xung quanh bệ tháp. Câu mật chú Om Mani Padme Hum được khắc trên những
chiếc chuông xoay bên cạnh hình ảnh của Bồ-tát Quán Thế Âm, được đặt xung quan
bệ tháp.
Bệ
tháp gồm ba bậc, với kích thước giảm dần. Và những bậc này tượng trưng cho trái
đất. Kế tiếp là 2 bệ đỡ tròn, tượng trưng cho nước.
Ở
trên đỉnh Boudhanath là một ngôi tháp hình vuông, với bốn mặt là bốn đôi mắt,
tượng trưng cho Phật nhãn nhìn khắp bốn phương. Giữa đôi mắt, thay vì là mũi
thì được vẻ hình một dấu hỏi, là một ký tự Nepal chỉ cho con số 1, tượng trưng
cho sự hợp nhất và con đường duy nhất đạt đến giác ngộ là giáo pháp của Đức Phật.
Lối chính dẫn lên bệ cao bên trên của tháp là nằm ở phía Đông. Ở đó, tượng Phật
Amoghasiddhi (Bất Không Thành Tựu Phật) được an trí. Bên dưới tượng Phật Amoghasiddhi
là tượng Phật Di Lặc (Maitreya).
Tháp
Boudhanath là một ngôi tháp do người Nepal xây dựng, nhưng nó cũng đã trở thành
một thánh địa của người Tây Tạng qua
nhiều thế kỷ. Khi
người Tây Tạng lưu vong đến Nepal vào năm 1959, nhiều người đã lựa chọn sống
quanh ngôi tháp này; và hiện cộng đồng người Tây Tạng ở đây khá đông đảo.
Người
Tây Tạng có mặt ở đây mỗi ngày, thường là vào buổi sáng và chiều. Họ đến đây
không chỉ để chiêm bái, mà cũng thực hành những nghi lễ và tu tập. Và ngay ở nơi đây, ta cũng phần nào thấy được những
nét văn hóa Tây Tạng. Bao quanh ngôi tháp này là những đường
phố nhỏ với những ngôi nhà đầy màu sắc và nhiều ngôi chùa Phật giáo Tây tạng (ước
chừng khoảng 50 ngôi).Và chính vì vậy nên khu vực này cũng được xem là trung
tâm văn hóa Tây Tạng ở Nepal. Vào lễ hội Losar, ngày Tết đón năm mới của người
Tây Tạng (vào tháng Hai hoặc tháng Ba), tháp Boudhanath là nơi tổ chức lễ hội
chính của cộng đồng này. Thánh tích này cũng thu hút rất nhiều du khách viếng
thăm khi họ đến Nepal. Năm 1979, tháp Boudhanath được UNESCO công nhận là Di sản
thế giới.
Tháp Boudhanath là địa danh ta cần tham
quan và chiêm bái khi đến thủ đô Kathmandu. Nó cách không xa thủ đô này, và việc đến thánh tích này thật dễ dàng khi ta đã đến
Kathmandu. Ngoài việc chiêm bái tháp Boudhanath, ở đây, ta cũng có
thể tìm mua những món hàng truyền thống Tây Tạng, đặc biệt là các pháp khí, cũng
như của Nepal. Và nếu muốn thưởng thức văn hóa ẩm thực Tây Tạng, thì đây cũng
là một địa điểm lý tưởng. Có khá nhiều nhà hàng và cửa hiệu xung quanh ngôi
tháp này. Vé vào cửa là 200 rupees.
Nguyễn Đăng (Nguyên Hiệp)
